Σχολικός Εκφοβισμός

Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός

Ο όρος “σχολικός εκφοβισμός” (bullying), όπως και ο όρος “θυματοποίηση” παραπέμπουν σε μία σύγχρονη μάστιγα που ταλανίζει τις σχολικές κοινότητες διεθνώς, καθώς χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μία κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη,  συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή,  την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους,  εντός και εκτός σχολικού πλαισίου. Η χρόνια θυματοποίηση συνδέεται με ψυχολογικά προβλήματα,  όπως η υπερβολική αναστολή, η μοναξιά, το άγχος,  η κατάθλιψη. Το παιδί που θυματοποιείται συχνά παρουσιάζει άρνηση συνέχισης της φοίτησης στο σχολείο.

 Συνηθέστερες μορφές εκφοβισμού

• Σωματικός εκφοβισμός: άσκηση φυσικής βίας,  χτυπήματα,  τσιμπήματα,  σπρωξίματα,  δαγκωνιές,  καταστροφή ή κλοπή της προσωπικής περιουσίας,  από ένα παιδί-θύτη (bully) ή από ομάδα παιδιών προς (συμ)μαθητή ή (συμ)μαθήτρια.
• Λεκτικός εκφοβισμός: δημόσια κοροϊδία,  χλευασμός και σαρκασμός από ένα συμμαθητή ή από ομάδα συμμαθητών με στόχο τον εξευτελισμό ενός (συμ)μαθητή ή (συμ)μαθήτριας και την ηθική καταρράκωση της προσωπικότητας και της αξιοπρέπειας του θύματος. Σε αυτή την περίπτωση στοχοποιείται κάποιο σωματικό χαρακτηριστικό του παιδιού-θύματος και προβάλλεται με προσβλητικό τρόπο στη μαθητική κοινότητα. Τέτοιο χαρακτηριστικό μπορεί να είναι το ύψος,  το βάρος,  η σωματική κατασκευή,  το χρώμα του δέρματος,  τα γυαλιά οράσεως,  ενδείξεις τάσεων σεξουαλικής προτίμησης κ.α.  Επίσης,  πληροφορίες που προέρχονται από το οικογενειακό περιβάλλον των παιδιών θυμάτων,  όπως για παράδειγμα το επάγγελμα των γονέων, η οικονομική τους κατάσταση κ.α.,  μπορούν να στοχοποιηθούν και να αποτελέσουν αντικείμενο κοροϊδίας από την πλευρά των θυτών σε βάρος των θυμάτων.
• Ψυχολογικός εκβιασμός: επανειλημμένη καταδίωξη,  απειλές με σκοπό την εκούσια απόσπαση χρημάτων ή προσωπικών αντικειμένων ή/και τον εξαναγκασμό σε αντικοινωνικές πράξεις.
• Κοινωνικός εκφοβισμός: εσκεμμένος αποκλεισμός μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες.
• Ηλεκτρονικός εκφοβισμός- cyber-bullying: κρυφή βιντεοσκόπηση με σκοπό την απειλή και τη διαπόμπευσή,  απειλή για δημοσίευση προσωπικών πληροφοριών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης,  αποστολή υβριστικού υλικού μέσω e-mails και των υπηρεσιών SMS και MMS των κινητών τηλεφώνων.

Κάθε παιδί-θύτης συνοδεύεται από ένα ή περισσότερα παιδιά παρατηρητές (bystanders) των δράσεών του,  τα οποία φαίνεται πως απολαμβάνουν παθητικά όσα διαδραματίζονται μπροστά τους, επιδοκιμάζοντας,  παράλληλα,  με τη στάση τους τη βίαιη συμπεριφορά των θυτών. Στην πραγματικότητα, τα παιδιά αυτά συνεργούν με την απαθή στάση και την παρουσία τους στη σκηνή τέλεσης του εκφοβιστικού επεισοδίου, στη διάπραξη του σχολικού εκφοβισμού που λαμβάνει χώρα σε βάρος των συμμαθητών του.

Γιατί ένας μαθητής αναπτύσσει εκφοβιστικές και βίαιες συμπεριφορές.

• Αναπαραγωγή ενδοοικογενειακής βίας. Τα παιδιά-θύτες προέρχονται κυρίως από μη λειτουργικές οικογένειες,  όπου το οικογενειακό περιβάλλον είναι ιδιαίτερα αυστηρό και θέτει σκληρές τιμωρίες.
• Ανάγκη των παιδιών-θυτών για κυριαρχία και επιβολή της εξουσίας τους σε άλλους. Οι μαθητές συχνά εκφοβίζουν για να νιώσουν ανώτεροι από τους άλλους καθώς αντλούν ισχύ από τη συγκεκριμένη μορφή συμπεριφοράς.
• Προσπάθεια των παιδιών-θυτών να τραβήξουν την προσοχή και να γίνουν περισσότερο δημοφιλείς. Στην πραγματικότητα,  όμως, δεν γίνονται περισσότερο δημοφιλείς ,  αλλά αντίθετα η πλειοψηφία των μαθητών τους φοβάται.
• Κυριαρχία επιθετικών και ρατσιστικών στερεοτύπων λόγω απουσίας ανθρωπιστικής παιδείας .
• Αρνητική επίδραση σκηνών βίας που προβάλλουν ΜΜΕ και ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Αντιμετώπιση του φαινομένου

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια πράξη επαναλαμβανόμενης άσκησης βίας,  η οποία αποτελεί μία πράξη παιδικής ή νεανικής παραβατικότητας και για το λόγο αυτό δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμάται και, πολύ περισσότερο να αποσιωπάται,  αλλά να αντιμετωπίζεται υπεύθυνα,  εγκαίρως και αποτελεσματικά.  Η ενδοσχολική βία έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την εγγενή ανάγκη των παιδιών για αποδοχή και τρυφερότητα και διαταράσσει τη γενικότερη λειτουργία του σχολείου,  καθιστώντας τον χώρο φόβου και ανασφάλειας και ακυρώνοντας τον διδακτικό και παιδαγωγικό του ρόλο. Για τους λόγους αυτούς,  ειδικά προγράμματα ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων και άμβλυνσης της επιθετικότητας κάθε ηλικίας,  αναπτύσσονται ολοένα και περισσότερο στις σχολικές μονάδες,  παράλληλα με ενημερώσεις που γίνονται από ειδικούς σε εκπαιδευτικούς και γονείς για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του επικίνδυνου αυτού φαινόμενου.  Καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινομένου παίζει και η οικογένεια. Οι γονείς είναι υπεύθυνοι να μαθαίνουν στα παιδιά τους τη διαφορετικότητα,  την ισότητα και το σεβασμό προς όλους.  Όλοι είμαστε ίσοι,  αλλά όχι ίδιοι.