Παιδιά και Διαζύγιο

Διαζύγιο. Δύσκολη απόφαση για ένα ζευγάρι, η οποία γίνεται ακόμη πιο δύσκολη όταν υπάρχουν παιδιά. Σκεπτόμενοι την αντίδραση των παιδιών τους στην ιδέα του διαζυγίου, πολλοί γονείς επιλέγουν να διατηρούν ένα «ψυχρό» γάμο, θεωρώντας πως τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα.

Κάτι τέτοιο, βέβαια, δε συμβαίνει. Τα παιδιά «οσμίζονται» όποιο συναίσθημα εκχέεται στην ατμόσφαιρα, είτε αυτό λεκτικοποιείται είτε αποκρύπτεται. Υπό αυτή την έννοια, όπου η διάσωση του δεσμού σε συναισθηματικό επίπεδο είναι αδύνατη, το διαζύγιο αποτελεί τη μόνη λύση προκειμένου να περισωθεί η ακεραιότητα του ψυχισμού τόσο των παιδιών όσο και των γονέων. Ωστόσο, πριν από οποιαδήποτε απόφαση θα πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται μία σειρά από παράγοντες υπόψη, προκειμένου να γίνει πιο ομαλά η μετάβαση από τη φάση της συμβίωσης όλης της οικογένειας στη φάση της αποχώρησης του ενός γονέα από το σπίτι.

Οι γονείς θα πρέπει να προσεγγίσουν το παιδί με ειλικρίνια, χωρίς να το επιβαρύνουν με τα προβλήματά τους. Δεν είναι, βέβαια, όλα τα παιδιά σε θέση να κατανοήσουν στον ίδιο βαθμό την κατάσταση, για αυτό και σε κάποιες περιπτώσεις, ίσως χρειαστούν παραπάνω προσπάθειες μέχρι να επέλθει στοιχειώδης ισορροπία στην οικογένεια. Αυτό συμβαίνει διότι κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό προσαρμογής στα νέα δεδομένα και οι γονείς καλούνται να δείξουν επίγνωση και σεβασμό σε αυτή την πραγματικότητα.

Εάν θα μπορούσαμε να σκιαγραφήσουμε μία γενική εικόνα, θα λέγαμε ότι η προσαρμογή του παιδιού σε ένα διαζύγιο εξαρτάται από την ηλικία του, τη συναισθηματική του ωριμότητα, τη σχέση που έχει με τους γονείς, τη δυνατότητα των γονέων να το στηρίξουν συναισθηματικά παρά τις όποιες διαφορές έχουν οι ίδιοι μεταξύ τους, καθώς και από τις διενέξεις που λαμβάνουν χώρα μέσα στο σπίτι μεταξύ άλλων, όπως φαίνεται παρακάτω.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ

Ηλικία του παιδιού

Συγκεκριμένα, όσον αφορά την ηλικία του παιδιού, όταν το παιδί βρίσκεται στη βρεφική ηλικία ή στην εφηβεία είναι πιο δύσκολο να διαχειριστεί το διαζύγιο των γονιών του. Η ηλικία των 6 ή 7 χρόνων είναι, ίσως, η πιο κατάλληλη ηλικία (εάν θα μπροούσαμε καταχρηστικά να χρησιμοποιήσουμε αυτό τον όρο).

Αυτό συμβαίνει γιατί στα πρώτα έτη ζωής, το άτομο έχει ανάγκη και από τους δύο γονείς για να δημιουργήσει αναπαραστάσεις, να συνδεθεί οιδιποδειακά με τον ένα από τους δύο γονείς, να ταυτιστεί και να μπορέσει να περάσει ομαλά από μία σειρά σταδίων ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης.

Στη δε εφηβεία, το άτομο βρίσκεται αντιμέτωπο με πολλές συγκρούσεις, και, όπως είναι λογικό, η προσθήκη μίας ακόμη δυσχερούς συγκυρίας, όπως το διαζύγιο των γονέων του, αθροίζεται στον τεταμένο ψυχισμό του. Ως εκ τούτου, κατά τη λανθάνουσα περίοδο που το παιδί βρίσκεται στο δημοτικό, οι ενδοψυχικές συγκρούσεις καταλλαγιάζουν, με αποτέλεσμα το παιδί να είναι σε θέση να διαθέσει περισσότερη ψυχική ενέργεια προκειμένου να διαχειριστεί την πραγματικότητα ενός διαζυγίου και ό, τι αυτό επιφέρει.

Φυσικά, οι γονείς δεν είναι δυνατόν να οργανώσουν την απόφασή τους να χωρίσουν βάσει χρονικών ορίων ούτε μπορούν να περιμένουν χρόνια μέχρι π.χ. το παιδί να μεγαλώσει ή να ενηλικιωθεί εάν οι καταστάσεις είναι έκρυθμες εντός της οικογένειας. Είναι καλό, ωστόσο, να γνωρίζουν πότε το παιδί είναι πιο έτοιμο να διαχειριστεί το διαζύγιο έτσι ώστε να είναι και εκείνοι από την πλευρά τους πιο προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν και να κατανοήσουν τις αντιδράσεις του.

Συναισθηματική ωριμότητα του παιδιού

Αναφορικά με τη συναισθηματική ωριμότητα του παιδιού, αυτή δε σχετίζεται πάντοτε με τη χρονολογική του ηλικία. Έτσι, μπορεί ένα μεγαλύτερο παιδί να είναι συναισθηματικά πιο ανώριμο από ένα μικρότερο παιδί. Αυτό είναι κάτι που εξαρτάται από τα βιώματα του παιδιού, τα γονίδιά του, τη δυναμική των σχέσεων μέσα στην οικογένεια και τον τρόπο που μεγαλώνει.

Σχέση του παιδιού με τους γονείς του

Όσον αφορά στους υπόλοιπους παράγοντες, εάν ο δεσμός του παιδιού με τους γονείς του είναι ασφαλής και στηρίζεται σε γερά θεμέλια, τότε είναι πιο πιθανό ότι το παιδί θα μπορέσει να επεξεργαστεί τον αποχωρισμό και την απώλεια της ταυτόχρονης παρουσίας και των δύο γονέων μέσα στο σπίτι, θα εκλογικεύσει και θα βρει τρόπο να διαχειριστεί το πένθος που επιφέρει το διαζύγιο πιο καλά.

Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση που οι γονείς παρέχουν συναισθηματική στήριξη στο παιδί και δεν το εμπλέκουν στις διενέξεις τους. Σε αντίθετη περίπτωση, όπως συμβαίνει συχνά, όταν δηλαδή, οι γονείς χρησιμοποιούν το παιδί για να στείλουν μηνύματα μίσους ή θυμού στον έτερο γονέα, το παιδί επωμίζεται φορτία που δεν αναλογούν ούτε στην ηλικία του ούτε στο ρόλο του.

Γενικά, σε κάθε περίπτωση έλλειψης συναισθηματικής ασφάλειας, το παιδί ενδέχεται να αναπτύξει το φόβο πως θα εγκαταληφθεί και από τους δύο γονείς και ότι θα μείνει μόνο του, με αποτέλεσμα να είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ανταπεξέλθει στο διαζύγιο.

Διενέξεις μέσα στο σπίτι

Όταν οι γονείς μαλώνουν συχνά είναι πιθανό το παιδί να «φορτωθεί» το βάρος της σύγκρουσης, με αποτέλεσμα να αυτοκατηγορείται για τις διενέξεις των γονιών του, να πιστεύει, δηλαδή, ότι εκείνο φταίει που μαλώνουν και εν συνεχεία να αυτο-ενοχοποιείται. Οι ενοχοποιητικές σκέψεις είναι ακόμη πιο έντονες στις περιπτώσεις που οι καβγάδες λαμβάνουν χώρα ενώ το παιδί είναι παρόν ή συμβαίνουν με αφορμή την αντιμετώπιση κάποιας πράξης (π.χ. σκανταλιάς) του παιδιού. Μακροπρόθεσμα, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση του παιδιού, απομόνωση και αίσθηση ότι δεν αξίζει να το αγαπούν.

ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ

Ακόμη και στις περιπτώσεις που φαίνεται πως το παιδί θα μπορέσει να διαχειριστεί το διαζύγιο, είναι πιθανό να προκύψουν αντιδράσεις όπως η άρνηση της κατάστασης, κατά την οποία το παιδί δεν μπορεί να πιστέψει ότι οι γονείς του χωρίζουν και ελπίζει θα συμφιλιωθούν ή ενίοτε προσπαθεί το ίδιο να τους συμφιλιώσει.

Άλλοτε μπορεί να εμφανίσει κατάθλιψη, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί μέσα από συμπεριφορές απομάκρυνσης, έλλειψης ενδιαφέροντος για οτιδήποτε, διατροφικές διαταραχές και διαταραχή του ύπνου.

Μία ακόμη αντίδραση μπορεί να είναι η ψυχοσυναισθηματική παλινδρόμηση ή παλινδρόμηση σε πρώιμες συμπεριφορές, όπως η νυχτερινή ενούρηση και το «χάιδεμα» στον τόνο της φωνής.

Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, επίσης, τα παιδιά να αντιδρούν με θυμό και να υιοθετούν επιθετική συμπεριφορά τόσο απέναντι στους γονείς όσο και απέναντι σε άλλα άτομα ή να χρησιμοποιούν το διαζύγιο για να αποκτήσουν κάτι που θέλουν ή για να επιβληθούν στους γονείς.

ΚΡΑΤΗΣΤΕ ΥΠΟΨΗ ΟΤΙ:

• Σε κάθε περίπτωση, δείξτε στο παιδί εμπιστοσύνη και ενημερώστε το για τις αποφάσεις σας δίνοντάς του το χρόνο και το χώρο να διαχειριστεί την κατάσταση.
• Ενημερώστε το παιδί για το διαζύγιο και οι δύο μαζί, αποφεύγοντας τις αλληλοκατηγορίες. Διατηρήστε ήρεμη στάση, ενθαρρύνετέ το να σας ρωτήσει ό, τι θέλει, απαντήστε στις ερωτήσεις του και αποφύγετε τις εντάσεις, τουλάχιστον παρουσία του παιδιού.
• Αποφύγετε απόπειρες δωροδοκίας με ανταλλάγματα προκειμένου να καταλλαγιάσετε το θυμό και την απογοήτευσή του. 
• Όποια και αν είναι η αντίδρασή του, αφήστε το να εκφραστεί και δείξτε ότι μπορείτε να αντέξετε τα συναισθήματά του και να κατανοήσετε την αντίδρασή του. 
• Επιμείνετε ότι δε φταίει εκείνο για την κατάσταση και πως το διαζύγιο δε θα στερήσει καθόλου από την αγάπη σας απέναντί του.
• Προσπαθήστε να μείνετε σταθεροί στις καθημερινές συνήθειες, ώστε να διαταραχθεί όσο το δυνατόν λιγότερο η καθημερινότητα του παιδιού.
• Σεβαστείτε την επιθυμία του παιδιού να βλέπει τον άλλο γονέα και μην του στερείτε τη δυνατότητα να εκφράζεται για τον έτερο γονέα προσπάπτοντας κατηγορίες για το πρόσωπό του ή στερώντας την επικοινωνία του μαζί του.

Παιδαγωγικό Κέντρο