Εγκεφαλική Πλευρίωση

Τι είναι το προτιμώμενο χέρι

Πλευρίωση (ή πλευρικότητα ή πλευρική κυριαρχία ή πλευροποίηση) ονομάζουμε τις καταστάσεις λειτουργικής ασυμμετρίας που παρατηρούνται σε σωματικό επίπεδο και εκδηλώνονται κατά την διάρκεια των αυθόρμητων ή των κατευθυνόμενων κινήσεων. Αναφερόμαστε στον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένες οι λειτουργίες από τον εγκέφαλο.

Ή αλλιώς πλευρίωση ονομάζεται η κυριαρχία της μιας πλευράς του σώματος (μάτι, χέρι, πόδι και αυτί) η οποία ονομάζεται ενεργητική.

Η σημασία της προτίμησης

Η πλευρίωση στην ουσία αποτελεί την απαρτίωση της εικόνας του σωματικού σχήματος του παιδιού, δεξιότητα απαραίτητη για την ψυχοκινητική και ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Έτσι λοιπόν η εικόνα του σώματος και η γνώση του σώματος, μέσω πλευρίωσης μπαίνει στο τελευταίο στάδιο ανάπτυξης της ικανότητας να εκτελεί, να σκέφτεται, να οργανώνει την εργασία του, να αναπτύσσει την φαντασία του και να μαθαίνει αφηρημένα σύμβολα (όπως είναι τα γράμματα και οι αριθμοί).

Η ψυχοσωματική λειτουργία στο παιδί συνδέεται με την χώρο – χρονική του οργάνωση και την πλευρίωση, που προσδιορίζουν τον τρόπο διαμέσου του οποίου το παιδί αναπαριστά την αντικειμενική πραγματικότητα. Η πλευρίωση μαζί με την διπλή σκέψη είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ψυχο-νοητικής λειτουργίας. Χάρη λοιπόν στην πλευρίωση ο άνθρωπος χωρίζει το χώρο σε μπροστά-πίσω, δεξιά-αριστερά, ψηλά-χαμηλά μέσω των τριών αξόνων του χώρου και μέσω επίσης μιας κυρίαρχης πλευράς και μιας δευτερεύουσας επιλογής απαραίτητη για τη δόμηση της ταυτότητας του κάθε ατόμου.

Η ανάπτυξη της προτίμησης

Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το πότε εγκαθίσταται η κυριαρχία στο χέρι. Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι στο βρέφος πολύ συχνά εμφανίζεται η προτίμηση του χεριού (στους 6-8 μήνες) η οποία όμως γρήγορα “κρύβεται” και πάλι, αφού η έννοια του κινητικού συστήματος του παιδιού είναι ανάπτυξη της αμφιπλευρικότητας ώστε να μπουσουλίσει και να περπατήσει ανεξάρτητα.

Η ουσιαστική προτίμηση αρχίζει να εμφανίζεται στις ηλικίες μεταξύ των 3 και 4 χρόνων και ότι τα περισσότερα παιδιά που εισέρχονται στο νηπιαγωγείο (ηλικίας 5-6 χρονών) έχουν δημιουργήσει μια σαφή προτίμηση στο χέρι.

Ανακαλύψτε το προτιμώμενο χέρι του παιδιού σας

Υπάρχουν δύο τρόποι να εξεταστεί η πλευρίωση σε ένα παιδί:

• Όσον αφορά την ημισφαιρική πλευρίωση ο ευκολότερος τρόπος είναι η μέτρηση της μάζας των δύο ημισφαιρίων μέσω MRI.
• Ο δεύτερος τρόπος είναι η αντικειμενική παρατήρηση. Κατά την διάρκεια της εξέτασης ελέγχεται η ποιότητα εκτέλεσης πράξεων από την αριστερή και δεξιά πλευρά του σώματος.

Διαταραχές Πλευρίωσης και παθήσεις

Οι διαταραχές ή η καθυστέρηση στην προτίμηση του χεριού, συναντιέται σε πολλές αναπτυξιακές παθήσεις (Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος, Νοητική Καθυστέρηση, Μαθησιακές Δυσκολίες, Σύνδρομο Διάσπασης Προσοχής, Ειδική Γλωσσική Διαταραχή). Η κυριότερη από αυτές, είναι η «Αναπτυξιακή Διαταραχή του Συντονισμού των Κινήσεων» (Developmental Coordination Disorder – DSM V).

Στην ουσία, οι διαταραχές στην προτίμηση χεριού, έχουν τη ρίζα τους σε σημαντικές δυσκολίες στον αμφίπλευρο συντονισμό, είτε στο συμμετρικό (symmetrical) όπου τα δύο χέρια καλούνται να κάνουν το ίδιο (πχ πιάνω μία μεγάλη μπάλα) είτε στον «ασύμμετρο» (asymmetrical) όπου το κάθε χέρι καλείται να κάνει κάτι διαφορετικό (πχ τραβάω ένα σκοινί). Επίσης, πολύ συχνά αυτά τα παιδιά έχουν δυσκολίες τόσο στον καθορισμό της μέσης γραμμής του σώματος κατά την εργασία (δυναμικό τρίγωνο εργασίας), όσο και στην ικανότητα περάσματος αυτής της μέσης γραμμής (το δεξί χέρι πχ να περάσει στην αριστερή πλευρά του σώματος). Επίσης όμως, όπως προαναφέρθηκε, στην απουσία πλευρίωσης, πλήττεται σημαντικά το σωματικό σχήμα (συχνό φαινόμενο σε παιδιά με νοητική καθυστέρηση και αναπτυξιολογικές δυσκολίες), με αποτέλεσμα σημαντικές δυσκολίες τόσο στην ανάπτυξη της ταυτότητας του ατόμου (αυτο- εικόνα), όσο και στην χωρική βιωματική του τοποθέτηση.

Τι μπορεί να γίνει

Για την ενίσχυση ή την ανάδειξη προτιμώμενου χεριού, υπεύθυνος για να αξιολογήσει και να καταστρώσει πρόγραμμα είναι ο Εργοθεραπευτής. Αρχικά, σε συνεργασία με Παιδο-νευρολόγο θα πρέπει να εντοπιστούν εάν υπάρχουν και άλλες αναπτυξιολογικές δυσκολίες στο παιδί που επηρεάζουν την εμφάνιση της προτίμησης και επίσης με Οφθαλμίατρο ή Οπτομέτρη εάν υπάρχουν κάποιες δυσκολίες στην οπτική ικανότητα του παιδιού.

Οι τομείς λοιπόν παρέμβασης του Εργοθεραπευτή σε συνεργασία με τον γονέα θα πρέπει να είναι οι εξής:

• Αμφιπλευρικότητα (αμφίπλευρος συντονισμός τόσο συμμετρικός, όσο και ασύμμετρος)
• Δραστηριότητες μέσης γραμμής
• Δραστηριότητες περάσματος μέσης γραμμής
• Βελτίωση σωματικού σχήματος
• Βελτίωση των βασικών τομέων αισθητηριακής επεξεργασίας (αφή, ιδιοδεκτικότητα, αιθουσαία λειτουργία)
• Δραστηριότητες ημισφαιρικής εξειδίκευσης (κατασκευαστικές, οπτικοχωρικές, σειροθετικές, καλλιτεχνικές, αθλητικές, μουσικές, μνημονοτεχνικές κλπ)
• Χωρικής προσαρμογής για την διευκόλυνση της χρήσης της προτιμώμενης πλευράς (πού τοποθετούνται τα αντικείμενα και οι απαιτήσεις στο χώρο) 

Παιδαγωγικό Κέντρο