Είναι το παιδί έτοιμο για το Δημοτικό Σχολείο;

«Ένα σημαντικό ποσοστό του μαθητικού πληθυσμού, το οποίο κυμαίνεται από 10 έως 20%, δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου.», όπως αναφέρει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Η αγωνία σχετικά με τη δυσκολία αυτή διογκώνεται στους γονείς, ειδικά όταν το παιδί τους πρόκειται να περάσει για πρώτη φορά το κατώφλι του Δημοτικού.

Έτσι, προκύπτει τόσο σε γονείς, όσο και σε εκπαιδευτικούς η ανάγκη διευρεύνησης της σχολικής ετοιμότητας του παιδιού.

Η Σχολική Ετοιμότητα είναι ένας όρος ευρύς. Περιλαμβάνει σαν ομπρέλα τη διανοητική, τη συναισθματική, την κοινωνική και την σωματική ετοιμότητα του παιδιού, προκειμένου αυτό να μπορέσει να ενταχθεί αρμονικά στην Α΄Δημοτικού, να δεχτεί και να αξιοποιήσει τα ερεθίσματα του σχολικού περιβάλλοντος.

Μέχρι και τη δεκαετία του 1950 η σχολική ετοιμότητα συνδεόταν αποκλειστικά και μόνο με τη βιολογική ανάπτυξη. Κατά τη δεκαετία του 1960 η σχολική ετοιμότητα αποσπάστηκε από τις βιολογικές διεργασίες και συνδέθηκε με την ανάπτυξη γνωστικών λειτουργιών υπό την επιρροή ερεθισμάτων του περιβάλλοντος. Σήμερα πλέον αναγνωρίζουμε τη σημασία των βιολογικών παραγόντων, παράλληλα όμως αποδίδουμε εξέχουσα θέση στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, καθώς και στην προσχολική εξάσκηση.

Πώς μπορούμε όμως να «μερήσουμε» τη σχολική ετοιμότητα ενός παιδιού; Ποια είναι τα μέσα για να εκτιμήσουμε τον βαθμό ανάπτυξής της; Πολλά κριτήρια έχουν κατασκευαστεί τα τελευταία χρόνια. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν τυπικά και άτυπα τεστ, ερωτηματολόγια ή λίστες ελέγχου βασικών δεξιοτήτων (αλλιώς ΛΕΒΔ). Ορισμένα από τα πιο γνωστά Τεστ Σχολικής Ετομότητας είναι:

το τεστ του Achenbach T.M. (1984),
το τεστ Igl-Ames,
το Metropolitan τεστ,
το Cotenberg Grupptest και
το τεστ ΑΛΦΑ (2006).

Οι κύριοι τομείς που αξιολογούνται από έναν ειδικό (αναπτυξιολόγο, ειδικό παιδαγωγό, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή ή παιδοψυχολόγο) ή καλύτερα από μία διεπιστημονική ομάδα είναι οι εξής:

Γλωσσική Ανάπτυξη
Περιλαμβάνει ενδεικτικά τη σωστή άρθρωση, τη φωνολογική ενημερότητα, την αφήγηση μιας μικρής ιστορίας, την ικανότητα για συμμετοχή σε διάλογο, την έκφραση αναγκών και επιθυμιών.
Λεπτή και Αδρή Κινητικότητα
Αφορά ενδεικτικά στη βάδιση, την αναπίδηση, το παιχνίδι με μπάλα, τη λαβη μολυβιού και την κατασκευή γραμμών και απλών σχεδίων.
Νοητικές Ικανότητες
Σχετίζεται με την ικανότητα για περιγραφή εικόνας, περιγραφή οικείου προσώπου, αναγνώριση και κατονομασία αντικειμένων, επαγγελμάτων, προσώπων, φαγητών και ζώων κ.α.
Λογικομαθηματικές Έννοιες
Αφορά τη γνώση των αριθμών ως προς το σύμβολο και την ποσότητα, την ικανότητα για ταξινόμηση με διάφορα κριτήρια (χρώμα, μέγεθος κ.α.), τη σύνθεση εικόνας από τα μέρη της, τη γνώση εννοιών χρονικού ή χωρικού προσδιορισμού (π.χ. χθες, σήμερα, μπροστά, ανάμεσα), τη γνώση των ημερώντης εβδομάδας κ.α.
Συναισθηματική Οργάνωση
Σχετίζεται με την αποδοχή και τήρηση κανόνων, την κοινωνικότητα,την κτητικότητα ή ζήλεια, την προσκόλληση σε οικεία πρόσωπα, τη διαχείριση και έκφραση των συναισθημάτων του, την ικανότητα συνεργασίας κ.α.

Καθένας από τους παραπάνω τομείς έχει τη δική του σημασία και συμβάλλει στην ολοκήρωση του παζλ που ονομάζεται «σχολική ετοιμότητα». Έρευνες δείχνουν πως «παιδιά τα οποία εγγράφονται στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου και δεν έχουν αναπτύξει σχολική ετοιμότητα, είναι πιθανό να αποτύχουν στο σχολείο» (Ματσαγγούρας, 2007). Γίνεται σαφές, λοιπόν, πως το επίπεδο ανάπτυξης και η ετοιμότητα για μάθηση και κοινωνική συναναστροφή είναι καθοριστικής σημασίας. Ας τη διερευνήσουμε!

Βιβλιογραφία

Marcon, R.A. (2002). Moving up the Grades: Relationship between preschool Model and Later School Success. Early Childhood Research & Practice, Vol. 4, 1. Ηλεκτρονικό περιοδικό.
Raver, C. C. (2002). Emotions matter: Making the case for the role of young children’s emotional development for early school readiness. Social Policy Report, 16(3), 3-19
Θωμαΐδου, Λ. & Μαντούδης Στ. ( 2006). Τεστ ΑΛΦΑ, (2006).
Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία. Καλαντζή – Αζίζι, Α. & Ζαφειροπούλου, Μ. (2004). Προσαρμογή στο σχολείο. Πρόληψη και αντι- μετώπιση δυσκολιών. Αθήνα: Εκδ. Ελληνικά γράμματα.
Κολλιάδης, Ε. (2002). Γνωστική ψυχολογία, γνωστική νευροεπιστήμη και εκπαιδευτική πράξη. Μοντέλο Επεξεργασίας Πληροφοριών. Δ΄ τόμος. Αθήνα: Εκδ. Συγγραφέα.
Ματσαγγούρας, Η – (2003) – Η σχολική τάξη. Αθήνα, Εκδ. Γρηγόρη.
Παρασκευόπουλος, Ι.Ν., Καλαντζή- Αζίζι, Α. & Γιαννίτσας Ν.Δ. (2003). Αθηνά Τεστ Διάγνωσης δυσκολιών Μάθησης. Αθήνα: εκδ. Ελληνικά γράμματα.
ΥΠΕΠΘ-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2009).Πλαίσιο Αναλυτικού Προγράμματος Ειδικής Αγωγής, Προεδρικό διάταγμα 301/1996, σελ. 245-278 στο βιβλίο του δασκάλου ΥΠΕΠΘ-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2003). Δραστηριότητες Μαθησιακής Ετοιμότητας. Αθήνα:ΟΕΔΒ.
Χρηστάκης Κ. (2000). Ιδιαίτερες δυσκολίες και ανάγκες στο δημοτικό σχολείο. Θεωρητική και πρακτική προσέγγιση. Αθήνα: Εκδ. Ατραπός.

Παιδαγωγικό Κέντρο