Μαθησιακές Δυσκολίες & Μνήμη | Τεχνικές Ενίσχυσης

Οι γονείς λένε συνήθως…

Μα αφού διάβαζε τόσες ώρες χθες το μάθημα της Ιστορίας, πώς είναι δυνατόν να το ξέχασε;
Δεν θα μπορέσει ποτέ να μάθει την προπαίδεια!
Χάνει συνέχεια τα πράγματα και τα τετράδιά του!

Τα παιδιά με Δυσλεξία και Μαθησιακές Δυσκολίες παρουσιάζουν συχνά ελλείμματα στη συγκέντρωση προσοχής, στην απομνημόνευση και ανάκληση πληροφοριών. Οι σχολικές εργασίες απαιτούν συγκέντρωση και ενισχυμένη μνήμη. Συνεπώς, τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες αποτυγχάνουν σε πολλά γνωστικά πεδία.

Ο ρόλος της μνήμης στη μάθηση είναι καθοριστικός. Στο σχολείο το παιδί καλείται καθημερινά να συγκρατήσει πληροφορίες στον εγκέφαλο του και να τις ανακαλέσει όταν παραστεί ανάγκη. Όπως είναι φυσικό, οποιαδήποτε δυσκολία στη μνήμη παρεμποδίζει τη μάθηση και προκαλεί μαθησιακές δυσκολίες σε όλους τους τομείς.

Για να καταλάβουμε καλύτερα το πώς λειτουργεί η μνήμη, παρουσιάζεται παρακάτω το διάγραμμα της οργάνωσης της μνήμης.

Η μνήμη εργασίας διευκολύνει τη λειτουργία πολλών γνωστικών λειτουργιών, όπως π.χ. της κατανόησης, της ανάγνωσης, των αριθμητικών πράξεων κ.α. Για παράδειγμα, για να κατανοήσει το παιδί μία πρόταση που διαβάζει, είναι αναγκαία η συγκράτηση των λέξεων (από την πρώτη μέχρι την τελευταία) σε ένα σύστημα βραχύχρονης μνήμης. Ή αντίστοιχα, η διεκπεραίωση μιας αριθμητικής πράξης, χωρίς τη χρήση χαρτιού και μολυβιού, αλλά με νοερούς υπολογισμούς, απαιτεί τη συγκράτηση των αριθμών ή των κρατούμενων “στο νου μας”, δηλαδή σε ένα σύστημα μνήμης.

Πολλοί θεωρητικοί (McLoughlin, Leather, & Stringer, 2002) καθώς και πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα (Jeffries & Everatt, 2004; Smith-Spark & Fisk, 2007) υποστηρίζουν ότι τα δυσλεξικά άτομα εμφανίζουν δυσκολίες στη μνήμη εργασίας, που χρησιμοποιείται για τη συγκράτηση νέων πληροφοριών στην μνήμη για μικρό χρονικό διάστημα.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΤΡΟΠΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ;

Η μνήμη θα μπορούσε να παρομοιωθεί με έναν μυ, που όσο περισσότερο τον εξασκούμε τόσο πιο πολύ δυναμώνει. Όπως οι αθλητές προπονούνται καθημερινά για να διατηρούν το σώμα τους σε καλή φυσική κατάσταση, έτσι και η μνήμη με συστηματική εξάσκηση βελτιώνεται και ενισχύεται η απόδοσή της.

Μερικές απλές δραστηριότητες που μπορούν να πραγματοποιηθούν και από τους γονείς για την εξάσκηση της μνήμης των παιδιών είναι οι εξής:

• Ζητάμε από το παιδί να ακούσει και να επαναλάβει μία σειρά από δισύλλαβες λέξεις (με την ίδια σειρά εκφώνησής τους). Οι λέξεις καλό είναι να εκφωνούνται με ρυθμό μία λέξη ανά δευτερόλεπτο και ο αριθμός τους να αυξάνεται σταδιακά, δηλαδή αρχικά εκφωνούμε 3 λέξεις, στη συνέχεια 4 λέξεις κτλ. Η ίδια άσκηση μπορεί να γίνει και με σειρές μονοψήφιων αριθμών.π.χ. Τόπι – Σάκα – Μέλι

• Εμφανίζουμε στο παιδί 5 ή και λιγότερα (ανάλογα με την ηλικία του παιδιού) αντικείμενα και του ζητάμε να τα παρατηρήσει για λίγα δευτερόλεπτα. Στη συνέχεια καλύπτουμε τα αντικείμενα με ένα μαντήλι και ζητάμε από το παιδί να αναφέρει ή και να γράψει τα ονόματα αυτών των αντικειμένων. Φυσικά, θα πρέπει να επιλέξουμε αντικείμενα που ξέρουμε ότι το παιδί γνωρίζει με το όνομά τους.
• Φτιάχνουμε μία ιστορία με σειρές λέξεων, οι οποίες εμπλουτίζονται σταδιακά.
  Π.χ. λέμε στο παιδί:Πήγα στο σουπερ μάρκετ και πήρα φακές

  Το παιδί πρέπει να επαναλάβει τη φράση που άκουσε, προσθέτοντας μία νέα λέξη.

  Πήγα στο σουπερ μάρκετ και πήρα φακές και σαμπουάν

  Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι κάποιος από τους δύο (εσείς ή το παιδί) να ξεχάσει κάποιο από τα αντικείμενα ή να μπερδέψει τη σειρά.

• Φτιάχνουμε λίστες με αντικείμενα που έχουμε στο σπίτι, π.χ. κουτάλι, σαπούνι, μολύβι, αρκουδάκι. Στη συνέχεια ζητάμε από το παιδί να μας τα φέρει, με την ίδια σειρά που τα εκφωνήσαμε.
• Δείχνουμε στο παιδί μια σειρά από σχήματα που έχουμε ζωγραφίσει σε ένα χαρτί και του ζητάμε να τα παρατηρήσει.
  Π.χ. ○ □ △

  Απομακρύνουμε το χαρτί και στη συνέχεια του δείχνουμε ένα φύλλο όπου έχουμε ζωγραφίσει πολλές σειρές σχημάτων, συμπεριλαμβανομένης και αυτής που δείξαμε στο παιδί προηγουμένως. Ζητάμε από το παιδί να εντοπίσει τη σειρά που του δείξαμε.

  □ ▷ ○

  ○ △ □

  ○ □ △

• Φτιάχνουμε 2 ίδιους πίνακες με τετράγωνα 3×3. Στον έναν χρωματίζουμε τυχαία 2 ή 3 τετράγωνα. Το παιδί παρατηρεί για λίγα δευτερόλεπτα τον πίνακα και μετά τον απομακρύνουμε. Στη συνέχεια το παιδί καλείται να εντοπίσει στον άλλο πίνακα τα τετράγωνα που ήταν χρωματισμένα. Ο βαθμός δυσκολίας αυξάνεται σταδιακά είτε με τη χρήση μεγαλύτερων πινάκων (4×4, 5×5) είτε με το χρωματισμό περισσότερων τετραγώνων.
  
• Παίζουμε με το παιδί όσο το δυνατόν περισσότερα παιχνίδια μνήμης, τα οποία μπορούμε να βρούμε στο εμπόριο αλλά και στο διαδίκτυο. Τα σταυρόλεξα, το σκάκι, το memo, τα παζλ και πολλά άλλα “κλασικά” παιχνίδια προσφέρουν όχι μόνο ψυχαγωγία αλλά και πολλαπλά οφέλη στη μνήμη και παρατηρητικότητα των παιδιών.
• Κάνουμε ερωτήσεις στο παιδί που αφορούν στην καθημερινότητά του. Ζητάμε να θυμηθεί τι έκανε την προηγούμενη μέρα (π.χ. τι έφαγε, πού πήγε, τι φόρεσε κτλ.), να αναφέρει ονόματα (φίλων, συμμαθητών, συγγενών κτλ.), να ανακαλέσει συγκεκριμένα περιστατικά (π.χ. με ποιους έπαιξε στο διάλειμμα, ποιον σήκωσε για μάθημα ο δάσκαλος, ποιοι ήρθαν στο πάρτι του κτλ.).
• Λέμε στο παιδί γνωστά παραμύθια, τα οποία εμπλουτίζουμε με νέα στοιχεία. Π.χ. «η Χιονάτη, που φορούσε μπλε μπλούζα και κίτρινη φούστα… », «κρατούσε ένα μικρό καλαθάκι… », « … και μαγείρεψε στους νάνους ψαρόσουπα και μακαρόνια με κιμά». Στο τέλος του παραμυθιού κάνουμε ερωτήσεις. Π.χ. «τι φορούσε η Χιονάτη;», «τι κρατούσε στα χέρια της», «τι μαγείρεψε στους νάνους;».

Παιδαγωγικό Κέντρο

ΠΗΓΕΣ:
– Jeffries, S., & Everatt, J. (2004). Working memory: Its role in dyslexia and other learning difficulties. Dyslexia , 10, 196-214.
– Καραντζής, Ι. (2004). Τα προβλήματα της μνήμης των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες στην αριθμητική και την ανάγνωση. Αθήνα: ΤΥΠΩΘΗΤΟ
– McLoughlin, D., Leather, C., & Stringer, P. (2002) The adult dyslexic. Interventions and outcomes. London: Whurr.
– Παπαδοπούλου, Θ. (2007). Σημειώσεις Μαθήματος SPECIFIC LEARNING DIFFICULTIES-DYSLEXIA. Αθήνα: The Hellenic Association of continuing Education” – edexcel
– Πόρποδας, Κ. (2003). Η Μάθηση και οι Δυσκολίες της (Γνωστική Προσέγγιση). Πάτρα: Έκδοση του συγγραφέα.  
– Smith-Spark, J., & Fisk, J. (2007). Working memory functioning in developmental dyslexia. Memory, 15, 34-56