Πως θα ενισχύσουμε την αυτοεκτίμηση των παιδιών μας

Πολύ συχνά οι γονείς αναρωτιούνται «Γιατί το παιδί μου τα παρατάει εύκολα;», «Γιατί εκνευρίζεται με το παραμικρό και δεν προσπαθεί λίγο παραπάνω;», «Το παιδί μου, λέει και ξαναλέει ότι τα κάνει όλα χάλια!», «Πως πρέπει να αντιδράσω; Ό, τι και να κάνει είμαι με ένα μπράβο στα χείλη!».

Ένα από τα βασικότερα ζητήματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένας γονέας, από τις πρώτες κιόλας ημέρες της ζωής του παιδιού, είναι η ανάπτυξη και η διαμόρφωση της εικόνας εαυτού και κατ’ επέκταση της αυτοεκτίμησης του παιδιού. Η αυτοεικόνα έχει να κάνει με την άποψη που έχουμε για τον εαυτό μας. Πρόκειται για μία νοητική αναπαράσταση που αρχίζει να διαμορφώνεται από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ατόμου και είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική υγεία του παιδιού.

Η στάση των γονέων απέναντι στο παιδί καθώς μεγαλώνει είναι σημαντική για την ανάδυση της αυτοεικόνας του. Η ευαισθησία και η προθυμία του γονέα, η κατάλληλη και έγκαιρη ανταπόκριση του στις ανάγκες του βρέφους, οδηγεί στη διαμόρφωση ενός ασφαλούς δεσμού, όπου το βρέφος αναπτύσσει ένα αίσθημα εμπιστοσύνης στο πρόσωπο που το φροντίζει. Αποκτά τη σιγουριά πως η μητέρα θα είναι δίπλα του όποτε τη χρειαστεί και ταυτόχρονα προχωρά με βεβαιότητα στην εξερεύνηση του περιβάλλοντός του. Έτσι αρχίζει να χτίζει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και να αναπτύσσει μια θετική αυτοεικόνα, που θα διευκολύνει στη συνέχεια την προσαρμογή του σε διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες και θα βάλει τα θεμέλια για τη διαμόρφωση μίας υγιούς προσωπικότητας.

Αντίθετα, ένας γονέας που δε θα ανταποκριθεί στις ανάγκες του παιδιού, που θα προσφέρει ελλιπή φροντίδα και δε θα δώσει την απαραίτητη αγάπη και τρυφερότητα σε αυτή την ευαίσθητη και κρίσιμη περίοδο της βρεφικής ηλικίας, θα οδηγήσει στη δημιουργία ανασφαλούς δεσμού με το παιδί. Το ανασφαλές βρέφος είναι ιδιαίτερα διστακτικό και αντιδρά αμυντικά αποφεύγοντας το πρόσωπο φροντίδας και στερώντας, κατ’ αυτό τον τρόπο, από τον εαυτό του, την πολύτιμη προσφορά του.

Έτσι λοιπόν, η συναισθηματική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στους γονείς και το παιδί έχει σημαντικές συνέπειες για τη μετέπειτα ανάπτυξη και εξέλιξη του. Ένα παιδί που έχει δημιουργήσει μία θετική και ασφαλή σχέση με τους γονείς, γίνεται ιδιαίτερα ευέλικτο κατά τη νηπιακή ηλικία, αναπτύσσει ευκολότερα κοινωνικές δεξιότητες και είναι πρόθυμο να γνωρίσει νέα άτομα και να εμπλακεί συναισθηματικά σε σχέσεις με συνομηλίκους καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής του ζωής. Το παιδί αυτό θα εξελιχθεί και σε έναν υγιή ενήλικα που θα χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης και χαμηλό βαθμό άγχους.

Από την άλλη πλευρά, ένα βρέφος με ανασφαλή δεσμό πιθανότατα να εξελιχθεί σε ένα επιθετικό και απόμακρο παιδί. Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση υποφέρουν από άγχος που πιθανότατα οφείλεται στην ασταθή αυτοεικόνα τους, νιώθουν συχνά μοναξιά, αφού αποφεύγουν την παρέα των άλλων και η επίδοσή τους στο σχολείο είναι χαμηλότερη από τις πραγματικές τους δυνατότητες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, εκδηλώνουν επιθετική ή χειριστική συμπεριφορά, στην προσπάθειά τους να μην εκφράσουν αρνητικά συναισθήματα, όπως λύπη ή αισθήματα ανεπάρκειας.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του;

• Δημιουργήστε ένα ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον. Το παιδί που μεγαλώνει νιώθοντας ασφάλεια και αποδοχή θα αναπτύξει υψηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης. Αντίθετα, ένα παιδί που δέχεται μονίμως αρνητικά και επικριτικά σχόλια, όπως «Δεν προσπαθείς αρκετά στο σχολείο», «Είσαι απρόσεκτος» κτλ, θα υποφέρει από αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης.
• Ενθαρρύνεται την ανάπτυξη της αυτονομίας του παιδιού, ακολουθώντας τακτικές που επιτρέπουν την ανάληψη της πρωτοβουλίας από το παιδί. Π.χ. δώστε τη δυνατότητα στο παιδί να επιλέξει το ίδιο μία εξωσχολική δραστηριότητα που του αρέσει.
• Βάλτε τα όρια που χρειάζονται στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού, χωρίς όμως τα όρια αυτά να είναι άκαμπτα και αδιαπέραστα. Π.χ. μαθαίνετε στο παιδί οτι πρέπει να κοιμάται στο δωμάτιό του, όμως στην περίπτωση που είναι άρρωστο ή δει έναν εφιάλτη, να έχει την επιλογή να έρθει στο δωμάτιό σας.
• Επαινέστε το παιδί σας ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τις θετικές συμπεριφορές του, αλλά και την προσπάθεια του σε μία πιθανή αποτυχία.
• Εκφράστε την απογοήτευσή σας με τέτοιο τρόπο ώστε να μην μετατραπεί σε θυμό ή λεκτική επίθεση, αλλά προσπαθώντας να δείξετε στο παιδί τις συνέπειες των πράξεών του.
• Δείξτε την αγάπη σας με μία τρυφερή αγκαλιά. Η αγάπη και η αποδοχή θα ενισχύσουν την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του παιδιού.

Μην ξεχνάτε ότι το παράδειγμα στα παιδιά μας θα το δώσουμε εμείς! Μην είστε υπερβολικά σκληροί με τον εαυτό σας. Καλλιεργείστε κι εσείς οι ίδιοι την αυτοεκτίμησή σας και το παιδί θα έχει ένα σπουδαίο πρότυπο να ακολουθήσει!

Βιβλιογραφία

1. Bowlby, J. (1988).A secure base: Parent-child attachment and healthy human development. New York: Basic Books.
2. Cassidy, J. & Shaver, R. (2008). Handbook of Attachment: Theory, Research and Clinical Applications. New York: The Guilford Press.
3. Cole, M. & Cole, S.R. (2001). H ανάπτυξη των παιδιών- Γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη κατά τη νηπιακή και μέση παιδική ηλικία. Αθήνα:Εκδόσεις τυπωθήτω.
4. Johnson, J. G., Cohen, P., Smailes, E. M., Skodol, A. E., Brown, J., & Oldham, J. M. (2001). Childhood verbal abuse and risk for personality disorders during adolescence and early adulthood.Comprehensive Psychiatry, 42(1), 16-23.
5. Neal, J., & Frick-Horbury, D. (2001). The Effects of Parenting Styles and Childhood Attachment Patterns on Intimate Relationships.Journal of Instructional Psychology.
6. Sroufe, L. A., Carlson, E. A., Levy, A. K., & Egeland, B. (1999). Implications of attachment theory for developmental psychopathology. Psychopathol. Development and Psychopathology, 11(1), 1-13.
7. Stevenson-Hinde, J. (2007). Attachment theory and John Bowlby: Some reflections. Attachment & Human Development, 9(4), 337-342.

Παιδαγωγικό Κέντρο