Άγχος Πανελλήνιων Εξετάσεων. Συμβουλές για μαθητές και γονείς.

Μία από τις πιο στρεσογόνους περιόδους στη ζωή των εφήβων αποτελεί αναμφισβήτητα η περίοδος των σχολικών εξετάσεων, πόσο μάλλον όταν μιλάμε για την τάξη της Γ’ Λυκείου και τις πολυσυζητημένες πανελλήνιες εξετάσεις. Η χρονιά αυτή είναι εξαιρετικά αγχωτική για τους περισσότερους μαθητές. 

Ο έφηβος καλείται να ανταπεξέλθει σε ένα αρκετά βεβαρημένο πρόγραμμα, φορτωμένο με διάβασμα, φροντιστήρια και περιορισμένο ελεύθερο χρόνο. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και το άγχος των γονιών του, το οποίο ουκ ολίγες φορές είναι μεγαλύτερο και από αυτό του ίδιου του μαθητή.

Το αίσθημα του άγχους είναι βέβαια μία από τις πιο συνηθισμένες συναισθηματικές καταστάσεις στη ζωή των ανθρώπων. Πολλές φορές, το άγχος μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο και παραγωγικό, καθώς μας κρατάει σε εγρήγορση και μας κινητοποιεί, οδηγώντας σε καλύτερες επιδόσεις και συστηματική προσπάθεια προκειμένου να εκπληρώσουμε τους στόχους μας. Όταν όμως είναι πάνω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο που μπορούμε να διαχειριστούμε, παύει να είναι βοηθητικό και γίνεται δυσλειτουργικό. Σε αυτές τις περιπτώσεις η εκδήλωση του άγχους περιλαμβάνει ένα σύνολο συναισθηματικών αντιδράσεων, όπως είναι η ανησυχία, η νευρικότητα, η θλίψη και ο φόβος, συνοδευόμενα και από σωματικά συμπτώματα (κεφαλαλγίες, ταχυκαρδία, εφίδρωση, πονόκοιλος κτλ.).

Όσο πλησιάζουν οι πανελλήνιες εξετάσεις το άγχος κορυφώνεται και αποτελεί τον μεγαλύτερο εχθρό των μαθητών. Αυτό που ενεργοποιεί το έντονο άγχος δεν είναι άλλο από τις αρνητικές, δυσλειτουργικές σκέψεις των εφήβων: «Δε θα καταφέρω να περάσω στη σχολή που θέλω», «Θα αποτύχω και θα απογοητεύσω τους γονείς μου», «Δεν είμαι αρκετά καλός σε αυτό το μάθημα, θα κοπώ», με κοινό χαρακτηριστικό το φόβο της αποτυχίας. Ο φόβος δεν είναι πάντα παράλογος, αλλά ο υπερβολικός φόβος παρεμποδίζει σε μεγάλο βαθμό την απόδοση των μαθητών.

Άλλοι παράγοντες που παρακινούν το άγχος είναι η απουσία ελέγχου όσον αφορά τις συνθήκες των εξετάσεων, καθώς επίσης και η έντονη αυτοκριτική και οι προσδοκίες των γονιών τους.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ

Τι μπορούν λοιπόν να κάνουν οι μαθητές ώστε να διαχειριστούν το έντονο άγχος;

• Η καλή οργάνωση και προετοιμασία είναι το άλφα και το ωμέγα στη μείωση του άγχους. Πως; Το πρόγραμμα και το συστηματικό διάβασμα ενισχύει σε μεγάλο βαθμό την αυτοπεποίθηση του μαθητή, με αποτέλεσμα να πηγαίνει στις εξετάσεις με μεγαλύτερη σιγουριά και κατ’ επέκταση λιγότερο άγχος.
• Η αμφισβήτηση των αρνητικών σκέψεων και η αντικατάστασή τους με θετικές-λειτουργικές σκέψεις μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη μείωση του άγχους. Για παράδειγμα, αντί ένας έφηβος να σκέφτεται «Θα γράψω χάλια», «Δε θα ξέρω τα θέματα», «Θα είναι δύσκολα και θα μπλοκάρω», «Δε θα θυμάμαι τίποτα από όσα έχω διαβάσει», μπορεί να εξασκηθεί στην αντικατάσταση των σκέψεων αυτών με άλλες πιο αποτελεσματικές και ρεαλιστικές, όπως «Μπορεί να είναι δύσκολα αλλά θα κάνω το καλύτερο που μπορώ», «Θα προσπαθήσω όσο περισσότερο γίνεται, θα είμαι συγκεντρωμένος, και θα είμαι εντάξει με αυτό». «Έχω προετοιμαστεί κατάλληλα και θα δώσω τον καλύτερό μου εαυτό» κ. ά.
• Τεχνικές χαλάρωσης. Όταν ένας μαθητής νιώθει έντονο άγχος μπορεί να κλείσει τα μάτια του και να πάρει βαθιές αναπνοές (ισόποσες εισπνοές και εκπνοές). Παράλληλα μπορεί να σκέφτεται κάτι όμορφο (τις καλοκαιρινές διακοπές, το αγαπημένο του μέρος στην εξοχή, τη θάλασσα κτλ.).
• Την ώρα των εξετάσεων οι μαθητές πρέπει να προσπαθήσουν να μπλοκάρουν τις αρνητικές τους σκέψεις, να αφήσουν στην άκρη την καταστροφολογία, όπως «Όλα είναι μάταια. Δε θα τα καταφέρω» και να συγκεντρωθούν απόλυτα στο εδώ και τώρα, στα θέματα που έχουν μπροστά τους.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ

• Ο ρόλος των γονιών αυτή την περίοδο είναι πολύ σημαντικός. Η σπουδαιότερη βοήθεια που μπορείτε να παρέχετε στα παιδιά σας κατά τη διάρκεια των εξετάσεων και όχι μόνο, είναι η ενεργητική ακρόαση! Ο γονέας πρέπει να είναι διατεθειμένος να ακούσει προσεκτικά τις αγωνίες και τους φόβους ενός εφήβου προτού τον συμβουλεύσει. Ένας καλός ακροατής μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του άγχους ενός ατόμου, απλά και μόνο με το να είναι διαθέσιμος και να δείχνει κατανόηση.
• Καλλιεργήστε την ενσυναίσθηση! Πρόκειται για μία εναρμόνιση με τη συναισθηματική κατάσταση του άλλου. Προσπαθήστε να μπείτε στη θέση του παιδιού σας, να καταλάβετε το άγχος και τις ανησυχίες του. Μην υποτιμάτε το φόβο του. Κάτι απλό για εσάς μπορεί να είναι τεράστιο για εκείνο. Για να “βιώσεις τα συναισθήματα του άλλου” δε χρειάζονται πολλά. Με ένα απλό άγγιγμα, με μία κίνηση του κεφαλιού, με ένα χάδι ή ακόμη και με τη σιωπή, μπορεί να επιτευχθεί η ενσυναίσθηση.
• Διαχειριστείτε το δικό σας άγχος. Οι δηλώσεις όπως «Όλα θα πάνε καλά», «Μην αγχώνεσαι», συνήθως δεν έχουν αποτέλεσμα, καθώς ακυρώνονται από το διάχυτο εξωλεκτικό άγχος και την αγωνία των γονέων. Το παιδί εισπράττει το δικό σας άγχος ακόμη κι αν δεν λέτε τίποτα. Ως αποτέλεσμα, ο έφηβος έχει να διαχειριστεί όχι μόνο τη δική του αγωνία αλλά και τη δική σας, καθώς επίσης και να ανταπεξέλθει στις δικές σας προσδοκίες έτσι ώστε να μην σας απογοητεύσει.
• Προσπαθήστε να στηρίξετε τις επιλογές του παιδιού σας, όποιες κι αν είναι αυτές, εάν το κάνουν πραγματικά χαρούμενο. Αποφύγετε τις συγκρίσεις με άλλα παιδιά, αλλά και με τις δικές σας επιλογές και απαιτήσεις. Στόχος μας είναι να ενισχύσουμε την αυτονομία και την ανάληψη πρωτοβουλιών στα παιδιά μας, ώστε να εξελιχθούν αργότερα σε έναν υγιή ενήλικα!

Να θυμάστε ότι το κλειδί για την επιτυχία είναι η διαμόρφωση ενός ασφαλούς και ήσυχου περιβάλλοντος, όπου το παιδί θα νιώθει αποδεκτό ακόμη και σε περίπτωση αποτυχίας. Να εκφράζετε την αγάπη σας και να είστε περήφανοι για την προσπάθειά του, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εξετάσεων.

Καλή επιτυχιά!

Βιβλιογραφία

• Rajiah, K., & Saravanan, C. (2014). The Effectiveness of Psychoeducation and Systematic Desensitization to Reduce Test Anxiety Among First-year Pharmacy Students. American Journal of Pharmaceutical Education, 78(9), 163. doi:10.5688/ajpe789163
• S, S., Nair, C. C., & S, R. L. (2015). A Study On Prevalence Of Anxiety Disorders Among Higher Secondary School Students. Journal of Evolution of Medical and Dental Sciences, 4(26), 4473-4478. doi:10.14260/jemds/2015/646
• Sadreddini, S. (2012). Exam anxiety. SecEd, 2012(5). doi:10.12968/sece.2012.5.41
• Saravanan, C., Kingston, R., & Gin, M. (2014). Is Test Anxiety a Problem Among Medical Students: A Cross Sectional Study on Outcome of Test Anxiety among Medical Students? International Journal of Psychological Studies, 6(3). doi:10.5539/ijps.v6n3p24

Παιδαγωγικό Κέντρο