Skip to main content

Η Δυσγραφία: Κατανόηση, Διάγνωση και ο Ρόλος της Εργοθεραπείας

Πατατουκάκη Ελένη – Εργοθεραπεύτρια

Η γραφή είναι μία πολύπλοκη και σύνθετη δραστηριότητα που περιλαμβάνει την προσοχή, τις αντιληπτικές, τις γλωσσικές και τις λεπτές κινητικές δεξιότητες. Η ανάπτυξή της ξεκινά ήδη από την προσχολική περίοδο, περίπου στην ηλικία των πέντε ετών, και συνεχίζει να εξελίσσεται με το πέρας των χρόνων. Η ανάπτυξη επαρκών γραφοκινητικών δεξιοτήτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ομαλή συμμετοχή των παιδιών στις σχολικές δραστηριότητες, καθώς εκτιμάται πως έως και το 60% του σχολικού χρόνου αφιερώνεται σε εργασίες που απαιτούν γραφή ή άλλες μορφές λεπτής κινητικότητας. Όταν παρουσιάζονται προβλήματα στη γραφή, το παιδί αντιμετωπίζει σημαντικά ακαδημαϊκά και κοινωνικά εμπόδια, βιώνοντας μειονεκτική θέση έναντι των συνομηλίκων του.

Τι είναι η Δυσγραφία;

Η δυσγραφία (από το «δυσ-», δυσκολία, και «-γραφία», γραφή) είναι η βασική μαθησιακή διαταραχή που προκαλεί προβλήματα στη γραφή και τη γραπτή έκφραση. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια διαταραχή της ικανότητας γραφής σε οποιοδήποτε στάδιο της δραστηριότητας, και κατατάσσεται στα διαγνωστικά εγχειρίδια ως «Ειδική Μαθησιακή Διαταραχή της Γραπτής Έκφρασης».

Τα παιδιά με δυσγραφία παρουσιάζουν συνήθως δυσκολίες στον σχηματισμό και την ευκρίνεια των γραμμάτων, στην απόσταση μεταξύ τους, στην ορθογραφία (δυσορθογραφία), στη λεπτή κινητικότητα, στον συντονισμό, στην ταχύτητα της γραφής, καθώς και στη γραμματική και τη συντακτική σύνθεση της πρότασης.

Οι Μορφές της Δυσγραφίας

  • Δυσλεξική (Φωνολογική) Δυσγραφία: Η δυσκολία εντοπίζεται στην αδυναμία συνεργασίας μεταξύ της φωνολογικής μνήμης (αναγνώριση ήχων) και της ορθογραφικής μνήμης (σωστή χρήση γραμμάτων). Αυτό οδηγεί σε ελλείμματα στην ορθογραφία (δυσορθογραφία), ενώ οι δεξιότητες αντιγραφής και ζωγραφικής είναι συνήθως ικανοποιητικές.
  • Κινητική (Περιφερική) Δυσγραφία: Το γραπτό κείμενο είναι δυσανάγνωστο ή η ταχύτητα γραφής είναι υπερβολικά αργή λόγω ελλειμμάτων στον λεπτό κινητικό συντονισμό. Αυτό συμβαίνει ανεξάρτητα από το αν το παιδί αντιγράφει ή γράφει αυθόρμητα. Η ορθογραφία συνήθως δεν επηρεάζεται.
  • Οπτικοχωρική Δυσγραφία: Συνδέεται με προβλήματα στην οπτικοχωρική αντίληψη. Εμφανίζονται δυσκολίες στην απόσταση μεταξύ των γραμμάτων και των λέξεων, στην τοποθέτησή τους σε ευθεία γραμμή και στην τήρηση των πλαισίων (π.χ. γραμμές του τετραδίου). Το κείμενο γίνεται δυσανάγνωστο, επηρεάζεται η σχεδίαση/ζωγραφική, αλλά η ορθογραφία φαίνεται να μη διαταράσσεται.

Επιπτώσεις στην Καθημερινότητα

  • Κινητικές Δυσκολίες: Συχνά κρατούν το μολύβι με ανώριμη ή αναποτελεσματική σύλληψη και ασκούν υπερβολική πίεση κατά τη γραφή. Ακόμη, εμφανίζουν ελλείμματα στη λεπτή κινητικότητα και επιδεξιότητα, καθώς και προβλήματα στον κινητικό σχεδιασμό.
  • Οργανωτικές Δυσκολίες: Τα παιδιά αντιμετωπίζουν έντονες δυσκολίες στην οργάνωση του γραπτού λόγου, στην οργάνωση στο χαρτί (το κείμενο φαίνεται στριμωγμένο ή αραιό) και στην οργάνωση των γραφικών εργαλείων.
  • Μειωμένη Ροή Γραφής και Κίνητρο: Δυσκολεύονται στην κινητική αυτοματοποίηση της γραφής, δηλαδή καταναλώνουν επιπλέον ενέργεια στον προγραμματισμό της κίνησης, αντί να συγκεντρώνονται στο περιεχόμενο του γραπτού λόγου. Τα παιδιά με δυσγραφία αντιλαμβάνονται τις δυσκολίες τους και τις διαφορές με τους συνομήλικους τους, γεγονός που οδηγεί σε μειωμένο κίνητρο για συμμετοχή σε γραφικές δραστηριότητες και, συχνά, σε χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Η Έγκαιρη Διάγνωση και ο Ρόλος της Εργοθεραπείας

Η έγκαιρη διάγνωση της δυσγραφίας θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική, καθώς επιτρέπει την άμεση εφαρμογή στοχευμένων παρεμβάσεων. Η πρώιμη παρέμβαση προσφέρει στο παιδί περισσότερο χρόνο για την ανάπτυξη και ενίσχυση των απαραίτητων δεξιοτήτων, συμβάλλοντας στη μείωση των μελλοντικών ακαδημαϊκών δυσκολιών και στην ενίσχυση της σχολικής του αυτοπεποίθησης.

Ο Εργοθεραπευτής είναι ο ειδικός που αναγνωρίζει τις γνωστικές, αισθητηριακές, κινητικές και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες που επηρεάζουν τη γραφή. Πρωταρχικός στόχος της εργοθεραπείας είναι η επίτευξη της μέγιστης δυνατής λειτουργικότητας.

Στρατηγικές Εργοθεραπευτικής Παρέμβασης

Η παρέμβαση είναι πολυδιάστατη και στοχεύει στην επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων όπως η βελτίωση της οργάνωσης, της ευκρίνειας και της ταχύτητας γραφής.

  • Βελτίωση Αισθητικοκινητικών Δεξιοτήτων: Πολλές δυσκολίες στη γραφή έχουν αισθητηριακή βάση. Οι εργοθεραπευτές χρησιμοποιούν αισθητικοκινητικά προγράμματα για να ενισχύσουν τα θεμελιώδη συστήματα, όπως ενδεικτικά:
    • Ιδιοδεκτικό & Αιθουσαίο: Δραστηριότητες όπως παιχνίδια με μπάλες, κούνιες, χρήση τραμπολίνου, καθώς και ασκήσεις που περιλαμβάνουν μεταφορά ή έλξη βάρους, συμβάλλουν στη βελτίωση της εικόνας του σώματος και της ιδιοδεκτικής αντίληψης. Η ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων είναι απαραίτητη για τη σωστή ρύθμιση της δύναμης, τον έλεγχο της πίεσης στο μολύβι και, τελικά, για μια λειτουργική λαβή γραφής.
    • Απτικό: Χρησιμοποιείται παιχνίδι με άμμο, δακτυλομπογιές ή θεραπευτική πλαστελίνη για την ενίσχυση της απτικής αντιληπτικότητας, η οποία συνδέεται με τη λεπτή κινητικότητα και επιδεξιότητα.
  • Εκπαίδευση στη Γραφή: Χρησιμοποιούνται τεχνικές κινητικής μάθησης με γραφοκινητικές ασκήσεις, όπως η ένωση σημείων και η αντιγραφή, για την προώθηση της αυτοματοποίησης.
  • Εργονομικές Προσαρμογές: Εφαρμόζονται προσαρμογές του περιβάλλοντος για τη βέλτιστη εκτέλεση των γραφοκινητικών δραστηριοτήτων. Αυτές περιλαμβάνουν τη σωστή στάση σώματος και τη χρήση ειδικών λαβών για τη σωστή σύλληψη του γραφικού εργαλείου.

Με την ολοκληρωμένη εργοθεραπευτική παρέμβαση, η οποία συνδυάζει τη βελτίωση των δεξιοτήτων και τις κατάλληλες προσαρμογές, η δραστηριότητα της γραφής γίνεται πιο προσιτή και εύκολη για τα παιδιά με δυσγραφία, επιτρέποντάς τους να πετύχουν τους ακαδημαϊκούς τους στόχους.

Βιβλιογραφία

  • American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
  • Biotteau, M., Danna, J., Baudou, É., Puyjarinet, F., Velay, J. L., Albaret, J. M., & Chaix, Y. (2019). Developmental coordination disorder and dysgraphia: Signs and symptoms, diagnosis, and rehabilitation. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 15, 1873–1885. https://doi.org/10.2147/NDT.S120514
  • Chung, P. J., Patel, D. R., & Nizami, I. (2020). Disorder of written expression and dysgraphia: Definition, diagnosis, and management. Translational Pediatrics, 9(S1), S46–S54. https://doi.org/10.21037/tp.2019.11.01
  • Finn, E. (2020). Dysgraphia 101: Introduction and strategies for understanding dysgraphia in children. OccupationalTherapy.com. Article 5327. Retrieved from http://occupationaltherapy.com
  • Rosenblum, S., & Dror, G. (2017). Identifying developmental dysgraphia characteristics utilizing handwriting classification methods. IEEE Transactions on Human-Machine Systems, 47(2), 293–298. https://doi.org/10.1109/THMS.2016.2628799