Η σχέση γονιού–εφήβου: από τη σύγκρουση στη σύνδεση
Δεληζώνα Μένια – Ψυχολόγος
Η εφηβεία είναι μια περίοδος έντονης αναπτυξιακής αλλαγής, όπου ο/η έφηβος/η αναζητά ταυτότητα, διεκδικεί αυτονομία και δοκιμάζει τα όρια μέσα από αμφισβήτηση και συχνές συναισθηματικές μεταβολές. Οι συγκρούσεις που προκύπτουν δεν αποτελούν ένδειξη απομάκρυνσης, αλλά φυσιολογικό μέρος της διαδικασίας ωρίμανσης. Παράλληλα, ωστόσο, ο έφηβος εξακολουθεί να χρειάζεται τη συναισθηματική ασφάλεια της σχέσης με τους γονείς, γεγονός που καθιστά την ισορροπία ανάμεσα στην ανεξαρτησία και τη σύνδεση μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της οικογένειας σε αυτή τη φάση. Ένα υποστηρικτικό γονεϊκό στυλ με σαφή, σταθερά αλλά ευέλικτα όρια έχει φανεί ότι προάγει την ψυχική ανθεκτικότητα, την αυτορρύθμιση και τις υγιείς σχέσεις των εφήβων, ενώ η ικανότητα των γονέων να αναγνωρίζουν, να ονομάζουν και να καθοδηγούν τα συναισθήματα του παιδιού τους συμβάλλει σημαντικά στη διαχείριση άγχους και παρορμητικότητας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο γονέας καλείται να λειτουργήσει ως ασφαλής βάση αλλά και διαθέσιμος συνοδοιπόρος, προσφέροντας σταθερότητα χωρίς υπερ-έλεγχο και ελευθερία χωρίς αποστασιοποίηση.
Πως όμως οι προκλήσεις αυτής της ηλικιακής περιόδου μπορούν να γίνουν πράξη στην καθημερινότητα με τους εφήβους μας;
Ενεργητική ακρόαση & επικύρωση
Όταν ο έφηβος μιλά, δώστε χρόνο πριν απαντήσετε, ακούστε χωρίς κριτική και επιβεβαιώστε το συναίσθημά του με απλές φράσεις («Καταλαβαίνω ότι νιώθεις…»). Έτσι μειώνεται η ένταση και ενισχύεται η συνεργασία.
Σαφή όρια με σεβασμό
Θέστε κανόνες με λογική, εξηγήστε το «γιατί» και επιτρέψτε επιλεγμένες επιλογές στον έφηβο ώστε να αναπτύξει υπευθυνότητα μέσα σε ασφαλή πλαίσια.
Εστίαση στη συμπεριφορά, όχι στο πρόσωπο.
Επικεντρωθείτε σε αυτό που χρειάζεται να αλλάξει χωρίς να αποδίδετε χαρακτηρισμούς («είσαι…»). Έτσι προστατεύεται η σχέση και η αυτοεκτίμηση.
Σταδιακή ενίσχυση της αυτονομίας.
Δώστε δοκιμαστικές ελευθερίες και αξιολογήστε μαζί τι λειτούργησε. Η σταδιακή διαδικασία ενθαρρύνει υπευθυνότητα και λήψη αποφάσεων.
Κανόνες για τη διαχείριση συγκρούσεων
Συμφωνήστε εκ των προτέρων ότι όταν οι τόνοι ανεβαίνουν γίνεται παύση, η συζήτηση συνεχίζεται σε ήρεμη στιγμή και χρησιμοποιούνται «μηνύματα εγώ» αντί για κατηγορίες.
Φροντίδα της δικής σας συναισθηματικής ρύθμισης
Η ικανότητα των γονιών να διαχειρίζονται τα δικά τους έντονα συναισθήματα αποτελεί ισχυρό μοντέλο για τον έφηβο και δημιουργεί κλίμα ασφάλειας.
Βιβλιογραφία
- Hayman, S. (2016). Μεγαλώνοντας χαρούμενους εφήβους. Αθήνα: Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις.