Πένθος: Πώς το βιώνουν τα παιδιά;
Ο θάνατος, εάν και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ζωής του ανθρώπου, θεωρείται μια από τις πιο αγχογόνες καταστάσεις που το άτομο θα νιώσει στη ζωή του. Η κατάσταση αυτή βιώνεται ως κάτι αφύσικο, απρόβλεπτο και ακατανόητο και συνοδεύεται από έντονα συναισθήματα, όπως αυτό της οδύνης, της θλίψης, του φόβου.
Πολλές φορές οι ενήλικες λόγω των έντονων συναισθημάτων τους και της λανθασμένης πεποίθησής τους, αποφεύγουν να συζητήσουν το θέμα του θανάτου με τα παιδιά. Φοβούνται να κάνουν οποιαδήποτε αναφορά σε αυτό το θέμα και αποκρύπτουν την πραγματικότητα.
Έτσι θεωρούν ότι προστατεύουν τα παιδιά από επώδυνα για την ηλικία τους συναισθήματα. Ωστόσο αυτό φαίνεται αντί να είναι βοηθητικό εν τέλει να προκαλεί δυσκολία στην συναισθηματική τους ανάπτυξη. Άλλωστε όσο και να τα προστατεύουν τα παιδιά, έρχονται από μικρή ηλικία αντιμέτωπα με τον θάνατο. Αρκεί γι’ αυτό να αναλογιστούμε πόσα από τα παραμύθια, που διαβάζουμε στα παιδιά στην προσχολική τους κιόλας ηλικία, αναφέρονται στην απώλεια.
Επομένως οι ενήλικες χρειάζεται:
- να μιλούν χωρίς ταμπού για τον θάνατο,
- να επιδιώκουν να εκφράζουν τα παιδιά τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους για αυτό,
- να δημιουργούν ένα ασφαλές περιβάλλον μέσα στο οποίο καλλιεργείται η αυτονομία του παιδιού, ώστε να μπορεί να νιώθει ικανό να διαχειριστεί ακόμη και τις δύσκολες καταστάσεις.
Όταν τα άτομα βιώσουν το θάνατο κάποιου αγαπημένου προσώπου, θα εκδηλώσουν διάφορες αντιδράσεις, σωματικές και συναισθηματικές, οι οποίες ορίζονται ως το πένθος.
Το πένθος αποτελεί μια διαδικασία που, όπως και οι ενήλικες έτσι και τα παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας, θα βιώσουν, όταν έρθουν αντιμέτωπα με τον θάνατο.
Τα παιδιά ανάλογα με την ηλικία τους και τη συναισθηματική τους κατάσταση θα βιώσουν το πένθος με διαφορετικό τρόπο.
Στη νηπιακή ηλικία ο θάνατος αντιμετωπίζεται ως κάτι προσωρινό, που δεν εμποδίζει την επαφή με τον θανόντα, για αυτό μπορεί να συνεχίσουν να ρωτάνε για αυτόν σαν να βρίσκεται ακόμη στη ζωή.
Στη σχολική ηλικία κατανοούν τη μονιμότητα του θανάτου, όμως αισθάνονται ότι αυτό είναι κάτι που δεν θα συμβεί στους οικείους του.
Στην εφηβική ηλικία υπάρχει πλήρης κατανόηση και η αντίδραση τους μοιάζει με αυτή των ενηλίκων.
Πώς να διαχειριστώ ως γονιός το πένθος του παιδιού μου;
- Χρειάζεται να υπάρχει υποστήριξη, αγάπη και αποδοχή.
- Ενθάρρυνση για έκφραση των συναισθημάτων και των σκέψεων των παιδιών για το γεγονός.
- Χρειάζεται οι γονείς να απαντούν με υπομονή στις ερωτήσεις που μπορεί να έχουν τα παιδιά, χωρίς όμως να δίνουν πολλές πληροφορίες, εάν η αναπτυξιακή τους ηλικία δεν το επιτρέπει αυτό.
- Να δώσουν στα παιδιά την επιλογή της συμμετοχής τους στις εκδηλώσεις πένθους (κηδεία, μνημόσυνα) έχοντας όμως προηγηθεί καλή προετοιμασία για αυτό. Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι καλύτερα να αποφεύγεται η παρουσία τους στην κηδεία.
- Χρειάζεται να διατηρηθεί η σταθερότητα και η ασφάλεια της καθημερινότητας των παιδιών, έτσι ώστε να μην υπάρχει πλήρης αποδιοργάνωση στη ζωή τους.
Πότε χρειάζεται να απευθυνθώ σε ειδικό ψυχικής υγείας;
Δεν χρήζουν όλα τα παιδιά την ανάγκη ψυχολογικής παρέμβασης για τη διαχείριση του πένθους. Ωστόσο υπάρχουν συγκεκριμένες καταστάσεις στις οποίες η συμβολή ενός ειδικού ψυχικής υγείας κρίνεται αναγκαία. Κάποιες περιπτώσεις, οι οποίες μπορεί να κατευθύνουν τους γονείς, ώστε να ζητήσουν βοήθεια είναι οι εξής:
- Η ύπαρξη έντονων συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά τον θάνατο.
- Η δυσκολία του παιδιού να μιλήσει για τον θανόντα για μεγάλο χρονικό διάστημα και η εμφάνιση μιας συμπεριφοράς σαν να μην έχει συμβεί τίποτα.
- Η εμφάνιση επιθετικής συμπεριφοράς, η οποία γίνεται όλο και πιο έντονη.
- Η ύπαρξη δυσκολιών στον ύπνο ή η άρνηση λήψης τροφής.
- Η σωματοποίηση του πένθους.
- Η εμφάνιση έντονων ενοχών και αυτοκατηγορίας του παιδιού για τον θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου.
- Η ύπαρξη σκέψεων θανάτου ή η εμφάνιση αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.
Παιδαγωγικό Κέντρο