Σχολική Ετοιμότητα Μαθητών

Η μετάβαση του παιδιού στο Νηπιαγωγείο και από το Νηπιαγωγείο στη Δημοτική εκπαίδευση αποτελούν σημαντικά ορόσημα στην αναπτυξιακή του πορεία καθώς είναι η στιγμή που δοκιμάζεται η ικανότητα, τόσο του παιδιού, όσο και της οικογένειας, να προσαρμοστούν και να ανταπεξέλθουν σε ένα νέο, ξένο έως τότε περιβάλλον.

Είναι η στιγμή που δίνεται στο παιδί η πρώτη πραγματική δυνατότητα κοινωνικοποίησής του και αρχίζει μια περίοδος έντονης κοινωνικής διάδρασης. Ταυτόχρονα, όμως, καλείται να ανταποκριθεί σε νέα γνωστικά αντικείμενα και στις όποιες δυσκολίες συναντήσει σε αυτό το νέο περιβάλλον.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί γονείς αναρωτιούνται και ανησυχούν σχετικά με την ετοιμότητα του παιδιού τους να κάνει αυτή τη μετάβαση και να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις. Με τον όρο «σχολική ετοιμότητα», λοιπόν, οι ειδικοί αναφέρονται στην κατάσταση αυτή κατά την οποία το παιδί έχει φτάσει σε ένα επίπεδο ωρίμανσης τέτοιο ώστε να έχει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να μπορέσει ν’ αποκτήσει νέες γνώσεις και δεξιότητες.

Μερικές από τις βασικές δεξιότητες που θα πρέπει να έχουν αναπτυχθεί επαρκώς κατά την είσοδο του παιδιού στην Α’ Δημοτικού είναι οι εξής:

Λεκτικές δεξιότητες:

Έχει επαρκείς φωνολογικές δεξιότητες (διαφοροποιεί τους ήχους της γλώσσας και τους αρθρώνει σωστά).
Κατανοεί τις έννοιες «ίδιο» και «διαφορετικό», τις διακρίνει και τις εκφράζει.
Γνωρίζει και λέει βασικές ημερομηνίες ορόσημα (π.χ. μέρα και μήνα των γενεθλίων του, τι μέρα είναι σήμερα).
Κατανοεί κι εκφράζει βασικές χρονικές έννοιες όπως χθες, σήμερα, αύριο, πρωί, βράδυ κλπ.
Αφηγείται μια ιστορία με αρχή-μέση-τέλος.
Γνωρίζει παιδικά τραγούδια και τα λέει.
Στον προφορικό λόγο μπορεί να χρησιμοποιήσει ολοκληρωμένες προτάσεις άνω των 5 λέξεων. Κάνει εύστοχη χρήση παρελθοντικών χρόνων και χρησιμοποιεί επίθετα, ρήματα και ουσιαστικά.

Γνωστικές δεξιότητες:

Αναγνωρίζει και ονομάζει τα χρώματα και τα βασικά σχήματα.
Έχει καλή οπτική και ακουστική μνήμη.
Αναγνωρίζει τα περισσότερα γράμματα και τους αριθμούς τουλάχιστον ως το 10.
Αντιλαμβάνεται το φύλο του.
Γνωρίζει βασικές έννοιες όπως περισσότερο, λιγότερο, γεμάτο, άδειο, καθόλου, ολόκληρο, επόμενο, προηγούμενο.
Ακολουθεί οδηγίες με 3 και 4 σκέλη.
Διατηρεί την προσοχή του και ακούει τους άλλους χωρίς να διακόπτει για μικρά χρονικά διαστήματα.

Ψυχοκινητικότητα:

Διακρίνει δεξί και αριστερό χέρι.
Έχει παγιώσει την πλευρίωσή του.
Έχει επαρκή συντονισμό τις κινήσεις του (συντονισμός ματιών, δακτύλων, χεριών).

Γραπτός λόγος-Λεπτή κινητικότητα:

Γράφει τα περισσότερα γράμματα.
Γράφει και αντιγράφει το όνοματεπώνυμό του.
Γράφει τους αριθμούς τουλάχιστον ως το 10.
Χρησιμοποιεί τριποδική λαβή όταν πιάνει το μολύβι.
Αντιγράφει βασικά σχήματα.
Χρωματίζει εντός πλαισίου των βασικών σχημάτων.
Χρησιμοποιεί ψαλίδι.

Δεξιότητες καθημερινότητας:

Είναι σε θέση να αυτοεξυπηρετείται (ντύνεται μόνο του, πηγαίνει μόνο του τουαλέτα).
Δένει τα κορδόνια των παπουτσιών του.
Δείχνει υπευθυνότητα και προσέχει τα αιχμηρά, πολύ ζεστά ή εύθραυστα αντικείμενα.

Συναισθηματική οργάνωση-Κοινωνικότητα:

Συνεργάζεται με άλλα παιδιά.
Αναγνωρίζει και διαχειρίζεται βασικά συναισθήματα.
Έχει ανοχή στη ματαίωση και την ήττα ή το λάθος και περιμένει τη σειρά του σε ομαδικά παιχνίδια.
Θέλει να συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια.
Ακολουθεί απλούς κανόνες και εντολές.

Αυτό που θα πρέπει να καταστεί σαφές και ξεκάθαρο στους γονείς είναι ότι η σχολική ετοιμότητα δεν αποτελεί μια συγκεκριμένη δεξιότητα αλλά ένα σύνολο δεξιοτήτων που δεν είναι δυνατό να αναπτύσσονται ταυτόχρονα μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή στο παιδί. Κάθε παιδί αποτελεί μια εντελώς ξεχωριστή και μοναδική περίπτωση, γι’αυτό και οι διάφορες δεξιότητες αναπτύσσονται με διαφορετικούς ρυθμούς στο καθένα.

Οι γονείς, ωστόσο, μπορούν να προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια στο παιδί που ετοιμάζεται να μεταβεί από την προσχολική στη δημοτική εκπαίδευση καλλιεργώντας δεξιότητες όπως αυτές που προαναφέρθηκαν. Μερικές απλές προτάσεις είναι οι εξής:

Διαβάστε παραμύθια και βιβλία μαζί με το παιδί και αφήστε το να σας περιγράψει τις εικόνες ή να σας αναδιηγηθεί τις ιστορίες.
Ζωγραφίστε μαζί του και παροτρύνετέ το να επινοεί τίτλους για τις ζωγραφιές του, τους οποίους θα γράφετε εσείς πάνω τους.
Παίξτε με το παιδί επιτραπέζια παιχνίδια μνήμης, παρατηρητικότητας, ανάπτυξης της κριτικής σκέψης, παζλ κλπ. Αυτά θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη των γνωστικών του δεξιοτήτων και παράλληλα θα το μάθουν να περιμένει τη σειρά του, να αποδέχεται την ήττα και να υπακούει σε κανόνες.
Οργανώστε τη σχολική μελέτη του παιδιού φτιάχνοντας λίστα με τις εργασίες του για την επόμενη μέρα και προκαθορίζοντας τη χρονική διάρκεια για την καθεμία. Καθώς το παιδί θα μεταβαίνει από τη μια εργασία στην άλλη ο γονιός θα διαγράφει την ολοκληρωμένη εργασία από τη λίστα και το παιδί θα βλέπει πως μία μία οι εργασίες τελειώνουν και η ώρα της μελέτης φτάνει στο τέλος της.
Οργανώστε την ημέρα του παιδιού δημιουργώντας καθημερινές ρουτίνες όπως συγκεκριμένη ώρα φαγητού, μπάνιου, ύπνου, παιχνιδιού κλπ.
Βοηθήστε το παιδί να εξοικειωθεί με τα συναισθήματά του με το να το ρωτάτε τι νιώθει και γιατί.
Δώστε ευκαιρίες στο παιδί να παίρνει μέρος σε ομαδικές δραστηριότητες και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες.
Αναθέστε καθήκοντα στο παιδί (π.χ. βοήθεια σε δουλειές του σπιτιού όπως να στρώνει το κρεβάτι του, να μαζεύει τα ρούχα του, να τακτοποιεί τα παιχνίδια του) και επιβραβεύετε κάθε του προσπάθεια χωρίς να περιμένετε ένα τέλειο αποτέλεσμα.

Παιδαγωγικό Κέντρο

Πηγές:

Δημητρίου Παπαβασιλείου Δημήτρης, (2012), Πρόγραμμα «Ανάπτυξη-Checklist κατά Δημητρίου από τη βρεφική ηλικία ως την εφηβεία»: πρακτικός οδηγός για ειδικούς και γονείς. Αθήνα
Χρηστάκης, Κ.Γ. (2000), Ιδιαίτερες δυσκολίες και ανάγκες στο δημοτικό σχολείο. Εκδ. Ατραπός. Αθήνα
Καρόλα Folle-Αλέπη, Παιδί και σχολική ετοιμότητα, www.ygeiaonline.gr
Δανασσής-Αφεντάκης, Α.Κ. (2000), Παιδαγωγική ψυχολογία: Μάθηση και ανάπτυξη, τ. Α’. Εκδ. Γ. Γκελμπέσης. Αθήνα