Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής και Τυπική Ανάπτυξη

Η ανάπτυξη είναι μια διαδικασία που διαρκεί καθ’όλη τη ζωή του ατόμου – παιδιού. Μέσα απο την γνώση των τυπικών δομών και λειτουργιών αλλά και της διαδοχής των σταδίων ανάπτυξης ο εργοθεραπευτής μπορεί να αντιμετωπίσει τις διαταραχές που τυχόν προκείψουν στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής (Δ.Κ.Ζ).

Οι τομείς που εντάσονται στις Δ.Κ.Ζ είναι:

η σίτιση – πόση,
η ένδυση – απόδυση,
η χρήση τουαλέτας και
η προσωπική υγιεινή.

Σίτιση

Η σίτιση αποτελεί κύρια δραστηριότητα καθημερινής ζωής. Συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη της ομιλίας, στην βελτίωση της σύλληψης αντικειμένων (κουτάλι), στην ανάπτυξη της λειτουργικότητας και της ανεξαρτητοποίησης του παιδιού.

Παρακάτω αναφέρονται τα τυπικά αναπτυξιακά στάδια στον τομέα της σίτισης:

Βρέφος: δάχτυλα στο στόμα.
4ο μήνα: Πρώτη χρήση κουταλιού, με επίδραση αντανακλαστικού θηλασμού
6ο μήνα: χρήση κουταλιού με ποιό ώριμο πρότυπο, αρχίζει η πόση υγρών απο κύπελλο.
8ο – 9ο μήνα: συντονισμός των κινήσεων των χειλιών και αδέξιο τρόπο πόσης απο κύπελλο.
15ο μήνα: ανεξάρτητη χρήση κουταλιού απο το παιδί (παλαμιαία λαβή), κρατά ανεξάρτητο κύπελλο πόσης με 2 χέρια, πόση με καλαμάκι, χρήση δοντιών.
18ο μήνα: γεμίζει κουτάλι ανεξάρτητο, χύνεται ποσότητα φαγητού. Επίσης δίνει άδειο κύπελλο σε μαμά ή αφήνει να πέσει κάτω εαν δεν είναι εκεί. Μπορεί να δαγκώσει – σπάσει – μασήσει.
2ο χρόνο: τελειοποιεί κινήσεις κάτω γνάθου – χειλέων- γλώσσας, ενώ αρχίζει να χειρίζεται κύπελλο καλά, σηκώνει να πιεί, ολοκληρώνει πόση ανεξάρτητο και αφήνει σε τραπέζι.
3ο χρόνο: επιδέξιος χειρισμός κουταλιού.

Ένδυση

Η εξέλιξη των ικανοτήτων του παιδιού στον τομέα της ένδυσης – απόδυσης διαρκεί μέχρι 5 – 6 ετών. Κατά τη διάρκεια του ντυσίματος το παιδί μαθαίνει να είναι συνεργάσιμο, να ισορροπεί, να συνδιάζει τις κινήσεις του, να χρησιμοποιεί σωστά τα δάχτυλα του και να κινεί τα χέρια του.

1 χρόνο: ωθεί τα άνω – κάτω άκρα μέσα στα ρούχα, τοποθετεί και αφαιρεί καπέλο απο κεφάλη προσπαθεί να βγάλει κάλτσες και παπούτσια τραβώντας.
2 χρόνο: μπορεί να αφαιρεί πουκάμισο ή ζακέτα ενώ είναι ξεκούμπωτα, ανακαλύπτει μανίκια, να αφαιρεί παπούτσια, να βοηθάει στο κατέβασμα παντελονιού.
2,6 χρονών: μπορεί να ξεκουμπώνει μεγάλα κουμπιά, να βοηθάει στην τοποθέτηση κάλτσας, να βγάζει παντελόνι με λάστιχο.
3 χρονών: να φοράει μπλουζάκι ανεξάρτητο, να βάζει παπούτσια χωρίς κορδόνια,να αφαιρεί παντελόνι ανεξάρτητο.
3,6 χρονών: να ξεχωρίζει εμπρός /πίσω ρούχων, να κλείνει/ανοίγει φερμουάρ,να ντύνεται με εποπτεία.
4 χρονών: να αφαιρεί πουλόβερ, να βάζει κάλτσες σωστά, να φοράει παπούτσια με ελάχιστη βοήθεια
5 χρονών: να ντύνεται (χωρίς εποπτεία), να κλείνει φερμουάρ στο πίσω μέρος των ρούχων.
6 χρονών: να δένει φιόγκο και να ξεκουμπώνει κουμπιά στο πίσω μέρος ρούχων.
Έως 8 χρονών: να επιλέγει τα κατάλληλα ρούχα ανάλογα με την περίσταση και τις καιρικές συνθήκες.

Έλεγχος Σφιγκτήρων

Τα τυπικά στάδια ανάπτυξης περιλαμβάνουν:

10 μηνών: δείχνει με τις αντιδράσεις του οτι έχει βραχεί ή λερωθεί.
12 μηνών: η αφόδευση γίνεται σε τακτικές ώρες.
15 μηνών: μπορεί να καθίσει στην τουαλέτα, όταν τοποθετηθεί και εποπτεύεται απο τον γονιό.
18 – 21 μηνών: επιτυγχάνεται η ομαλότητα στην ούρηση
22 μηνών: ειδοποιεί οτι χρειάζεται να πάει στην τουαλέτα.
24 μηνών: ελέγχονται οι σφιγκτήρες κατα την διάρκεια της ημέρας, με τυχόν “ατυχήματα”.
30 μηνών: πηγαίνει τουαλέτα αλλά ζητάει βοήθεια.
34 μηνών: πηγαίνει ανεξάρτητο στην τουαλέτα, αν είναι απλά ντυμένο.

Προσωπική Υγιεινή

12-18 μηνών: φέρνει βούρτσα σε μαλλιά για να χτενιστεί.
18-24 μηνών: δίνει χέρια για πλύσιμο, προσπαθεί να πλείνει κορμό, κρατάει οδοντόβουρτσα για να πλείνει δόντια.
24- 36 μηνών: ανοίγει /κλείνει βρύση, πλένει πρόσωπο.
36 μηνών: πλένει κάτω μέρος σώματος, σκουπίζει μύτη χωρίς εντολή και προσπαθεί να σκουπιστεί μόνος του μετά την χρήση τουαλέτας.

Παιδαγωγικό Κέντρο

Βιβλιογραφία:

Joan O’Connor – Elsie Yu “Προοδεύοντας”, ένα εγχειρίδιο για παιδιά με κινητικά προβλήματα – Εκδόσεις Παρισιανού 2001.
Σηφάκη Μαρία “Ανάπτυξη και Εργοθεραπεία” – Τει Αθήνας, Αθήνα 2001.
Arlene Eisenberg – Heide Murkoff – Sandee Hathaway “Τι να περιμένεις τα πρώτα χρόνια του παιδιού σου” – Εκδόσεις Διόπτρα 2008.
Σηφάκη Μαρία “Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής, ένας τομέας λειτουργικής ενασχόλησης” – Τει Αθήνας, Αθήνα 1998.